Η λογοτεχνία στα χρόνια της πανδημίας
ΜΕ ΤΟΝ ΒΑΓΓΕΛΗ ΠΑΠΑΔΙΟΧΟ
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: Συμπαντικές Διαδρομές
Ο σκοπός αυτού του Project είναι να δώσουμε συντονισμένα την εικόνα τους στην κοινωνία και να προβάλουμε τη φωνή των σύγχρονων Ελλήνων συγγραφέων, όλων αυτών που βρήκαν φωνή και στέγη τα δέκα πέντε τελευταία χρόνια στις Εκδόσεις Συμπαντικές Διαδρομές, τονίζοντας παράλληλα με το συγγραφικό τους έργο και τη δυναμική της λογοτεχνίας σαν σύμβολο ελπίδας, και γιατί όχι λύτρωσης και απελευθέρωσης, στα δύσκολα χρόνια της πανδημίας που ζούμε.
Αγαπητέ κύριε Παπαδιόχο, καλημέρα. Πρόσφατα κυκλοφόρησε το πρώτο σας βιβλίο από τις Εκδόσεις Συμπαντικές Διαδρομές. Κάθε χρόνο κυκλοφορούν άπειρα καινούργια βιβλία. Τι πιστεύετε ότι μπορεί να προσθέσει το δικό σας το βιβλίο; Για ποιο λόγο κάποιος να το επιλέξει για να το διαβάσει;
Καλημέρα. Η υπερπροσφορά βιβλίων, μουσικής, ταινιών, θεατρικών παραστάσεων και λοιπών έργων τέχνης είναι όντως κάτι που χαρακτηρίζει την εποχή μας και αυτό πολλές φορές λειτουργεί αποθαρρυντικά για κάποιον που θέλει να δημιουργήσει κάτι. Συνήθως μπαίνει σε σκέψεις για το αν αυτό που πάει να κάνει φέρνει κάτι καινούργιο ή συγκρίνει τον εαυτό του με σπουδαίους συγγραφείς του παρελθόντος και του παρόντος και τον βρίσκει λειψό. Νομίζω, όμως, πως το πρώτο -και ίσως το μεγαλύτερο- στοίχημα για τον καθένα δεν είναι να πασχίσει να παρουσιάσει κάτι που θα μοιάζει πρωτοποριακό, αλλά να προσπαθήσει να καλλιεργήσει σταδιακά ένα δικό του ύφος, το οποίο βέβαια θα είναι αποτέλεσμα πολλών και διαφορετικών επιρροών φιλτραρισμένων μέσα από τον δικό του ψυχισμό.
Πρόπερσι είχε εκδοθεί μια συλλογή μικρότερων διηγημάτων μου, με κοινωνική-ρεαλιστική θεματολογία και τίτλο «Λαθρεπιβάτες», που ουσιαστικά αποτελούσαν ασκήσεις ύφους. Στα «Σκοτεινά δωμάτια» προχώρησα σε καθαρά αφηγηματικές ιστορίες τρόμου και φαντασίας, με στόχο να εντρυφήσω σε αυτά τα λογοτεχνικά είδη που πάντα με ενδιέφεραν, να αρχίσω να καλλιεργώ ένα προσωπικότερο ύφος και να ανοιχτώ σταδιακά σε μεγαλύτερες φόρμες. Σε πρώτη φάση, όμως, εξίσου σημαντικό θεωρώ και κάτι που ακούγεται -θεωρητικά- απλούστερο: τη ζωντάνια στη γραφή. Να προσπαθώ, δηλαδή, να κάνω τον αναγνώστη να βλέπει όσα διαβάζει να εκτυλίσσονται μπροστά στα μάτια του χωρίς να βαριέται.
Επιλέξετε ένα ή δύο χαρακτηριστικά αποσπάσματα από το βιβλίο, που να εκφράζουν αυτό που θέλετε να μεταδώσετε στους αναγνώστες, ώστε να μπορέσουν να καταλάβουν πιο εύκολα τον κόσμο του βιβλίου σας.
«Ξαφνικά, ενώ ο αφόρητος πόνος εξακολουθούσε να ταλαιπωρεί το σώμα του, τού φάνηκε σαν ένα έντονο φως να τον περιλούζει και αισθάνθηκε πως κάποιος ή κάτι τον τραβούσε προς τα πάνω. Δεν ήταν όμως σαν να τραβάει το ίδιο του το σώμα, αλλά κάτι βαθύτερο από μέσα του. Κάτι που δεν μπορούσε ακριβώς να καταλάβει τι ήταν, αλλά σίγουρα έβγαινε από πολύ βαθιά μέσα του -πιο βαθιά από εκεί όπου όλοι αυτοί έμπηγαν τα δάχτυλά τους και βουτούσαν τα σκληρά μαραφέτια τους. Και τότε, καθώς ένοιωσε σαν να ξεγλιστρά από μέσα του αυτό το απροσδιόριστης ουσίας πράγμα, που καταλάβαινε ότι εκείνη τη στιγμή εσώκλειε σιγά-σιγά αυτόν τον ίδιο, τού φάνηκε σαν να εγκατέλειπε σταδιακά την οποιαδήποτε αίσθηση πόνου».
(Από το διήγημα «Πέρα απ’ το φράγμα του πόνου»)
Ένα σίγουρα μεγάλο ερώτημα για κάθε αναγνώστη που λατρεύει έναν συγγραφέα είναι πως θα είναι σαν απλός άνθρωπος, τι συνήθειες θα έχει. Τι τρώει, τι μουσική του αρέσει, που ταξίδεψε και πολλά άλλα πράγματα.
Θα προσπαθήσω να κάνω απλή αλλά αναγκαστικά και περίπλοκη ταυτόχρονα την ερώτηση.
Πείτε μας πού θα θέλατε να ταξιδέψτε για να απαγγείλετε κάποιο κείμενο σας και όταν θα το κάνατε αυτό, τι μουσική θα θέλατε να ακούγεται, τι ποτό να γεμίζει το ποτήρι μπροστά σας και ποια αγαπημένη νοστιμιά να σας περιμένει στο πιάτο σας;
Αν κάνουμε αυτή την ευχάριστη υπόθεση και είχα τη δυνατότητα να επιλέξω εγώ το πού, πραγματικά θα δυσκολευόμουν γιατί είναι πολλά τα μέρη όπου θα ήθελα να ταξιδέψω -τουλάχιστον στο εξωτερικό. Σε αυτή τη φάση, θα ήθελα να επισκεφτώ κάποια χώρα του ευρωπαϊκού βορρά, είτε μια απ’ τις σκανδιναβικές είτε την Ιρλανδία και τη Σκωτία. Η μουσική που θα ήθελα να ακούγεται είναι αυτή που πάντα ακούω με ευχαρίστηση, δηλαδή ψυχεδέλεια, γκάρατζ και παρεμφερή είδη παλιομοδίτικου ροκ. Το αλκοόλ, από την άλλη, δεν με ελκύει ιδιαίτερα, οπότε ας πούμε κόκκινο κρασί ή κάποιο ηδύποτο. Όσον αφορά το φαγητό, θέλω γενικά να δοκιμάζω νέες τοπικές γεύσεις.
Κάτι ευχάριστο, όμορφο και γλυκό που θα θέλατε να μοιραστείτε με τους αναγνώστες μας; Μέσα σε αυτόν τον σκληρό, βίαιο και απάνθρωπο κόσμο και μέσα σε αυτή την απρόσωπη κοινωνία υπάρχει κάτι που σας κρατάει, που σας δίνει δύναμη;
Ίσως το όνειρο να γράψετε κάτι καινούργιο, να ζωγραφίσετε στην άμμο του χρόνου, ένα καινούργιο όνειρο, ένα καινούργιο μύθο;
Αυτά είναι πολύ όμορφα και ποιητικά λόγια. Παρότι με ενδιαφέρει και η ποίηση, δεν συνηθίζω να μιλάω ποιητικά. Οπότε, θα γράψω απλά μερικούς γνωστούς στίχους του Εμπειρίκου: «Σκοπός της ζωής μας δεν είναι η χαμέρπεια. Σκοπός της ζωής μας είναι η αγάπη. Σκοπός της ζωής μας είναι η λυσιτελής παραδοχή της ζωής μας και της κάθε μας ευχής εν παντί τόπω εις πάσαν στιγμήν εις κάθε ένθερμον αναμόχλευσιν των υπαρχόντων. Σκοπός της ζωής μας είναι το σεσημασμένον δέρας της υπάρξεώς μας».
Την τελευταία χρονική περίοδο όλος ο κόσμος έχει χτυπηθεί από ένα πρωτοφανές ξέσπασμα πανδημίας και ζούμε καταστάσεις που πραγματικά ούτε οι συγγραφείς της επιστημονικής φαντασίας δεν τις είχαν φανταστεί. Η καραντίνα του πληθυσμού σχεδόν σε όλο τον πλανήτη είναι κάτι το πρωτοφανές στην ανθρώπινη ιστορία.
Εσείς πώς ζείτε όλη αυτή την κατάσταση;
Σε αυτές τις δύσκολες στιγμές που περνάει η ανθρωπότητα πιστεύετε ότι η λογοτεχνία μπορεί να δώσει ελπίδα στους ανθρώπους και να εκφράσει τα προβλήματα τους;
Είναι φυσικά μια πρωτόγνωρη κατάσταση για όλους μας την οποία αρχικά είχαμε υποτιμήσει. Κι εδώ ισχύει, όντως, το χιλιοειπωμένο: Η ζωή ξεπερνά κάθε δημιουργική φαντασία. Κι εγώ, όπως όλοι μας, προσπαθώ να αντιμετωπίζω με υπομονή την όλη κατάσταση με την ελπίδα ότι θα επικρατήσει το καλό σενάριο και σύντομα θα αρχίσουμε να επιστρέφουμε σιγά-σιγά σε φυσιολογικούς ρυθμούς.
Σίγουρα, τώρα πολλοί διαβάζουν περισσότερη λογοτεχνία, μεταξύ άλλων, λόγω και του περισσότερου ελεύθερου χρόνου που έχουν. Είναι, ας πούμε, μια ευκαιρία για κάποια περισυλλογή που δύσκολα έχει κανείς στον πολύ γρήγορο και αγχώδη σημερινό τρόπο ζωής, μέσα στα πλαίσια του οποίου η λογοτεχνία και η τέχνη γενικότερα έχουν συνήθως περισσότερο ψυχαγωγικό χαρακτήρα. Από εκεί και πέρα, δεν ξέρω αν μπορεί να παραχθεί σε αυτές τις συνθήκες σπουδαία λογοτεχνία που θα εκφράσει την εποχή μας και ταυτόχρονα θα αντέξει στο χρόνο -είναι κι αυτό ένα στοίχημα.
Σας ευχαριστούμε για τον χρόνο σας. Κάτι τελευταίο που θα θέλατε να πείτε στους αναγνώστες μας;
Κι εγώ ευχαριστώ. Καλή δύναμη σε όλους.