Η λογοτεχνία στα χρόνια της πανδημίας
ΜΕ ΤΗΝ ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΠΙΑΤΟΥΛΑΚΗ
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ: Συμπαντικές Διαδρομές
Ο σκοπός αυτού του Project είναι να δώσουμε συντονισμένα την εικόνα τους στην κοινωνία και να προβάλουμε τη φωνή των σύγχρονων Ελλήνων συγγραφέων, όλων αυτών που βρήκαν φωνή και στέγη τα δέκα πέντε τελευταία χρόνια στις Εκδόσεις Συμπαντικές Διαδρομές, τονίζοντας παράλληλα με το συγγραφικό τους έργο και τη δυναμική της λογοτεχνίας σαν σύμβολο ελπίδας, και γιατί όχι λύτρωσης και απελευθέρωσης, στα δύσκολα χρόνια της πανδημίας που ζούμε.
Αγαπητή κυρία Πιατουλάκη, καλημέρα. Πρόσφατα κυκλοφόρησαν τα δύο πρώτα σας βιβλία από τις Εκδόσεις Συμπαντικές Διαδρομές. Κάθε χρόνο κυκλοφορούν άπειρα καινούργια βιβλία. Τι πιστεύετε ότι μπορούν να προσθέσουν τα δικά σας βιβλία; Για ποιο λόγο κάποιος να τα επιλέξει για να τα διαβάσει;
Αυτή είναι μια πολύ εύστοχη ερώτηση και θα σας απαντήσω αμέσως με παράδειγμα αφού πρώτα το απλουστεύσω λιγάκι.
Ο γραπτός λόγος για μένα είναι σπόρος που φυτρώνει στη σκέψη κι ανθίζει στην καρδιά. Φανταστείτε μικρές απλές λεξούλες και δώστε τους τη μορφή λουλουδιών. Πολύχρωμα μικρά ταπεινά αγριολούλουδα κι ανθάκια του αγρού που στολίζουν τα μικρά σπιτάκια με τις απλές φτωχικές αυλές με τους ασβεστωμένους τοίχους. Ή εξευγενισμένα λουλούδια σε κήπους ξεχωριστούς καλλιτεχνικά διαμορφωμένους σε πανάκριβες βίλες ή επαύλεις. Θαυμάστε τα από μακριά και συγκρίνετέ τα, ύστερα πλησιάστε, φτιάξτε ένα μπουκέτο από ανόμοια άνθη, βάλτε τα όλα μαζί μπροστά σας κι εισπνεύστε ένα-ένα το ξεχωριστό άρωμα του και πείτε μου γιατί τα επιλέξατε; Τι νιώσατε με τα διαφορετικά αρώματα και τι σας πρόσφεραν τα γνωστά ή άγνωστα φυτά;
Να σας πω εγώ; Ποικίλα συναισθήματα. Γιατί το κάθε ένα από αυτά είναι μοναδικό, ξεχωριστό και κάτι διαφορετικό έχει να σας προσφέρει. Τα λουλούδια κάποια στιγμή θα μαραθούν, μα η ανάμνηση από τη στιγμή που το άρωμά τους σας άγγιξε θα μείνει για πάντα χαραγμένη στη θύμηση και την καρδιά σας.
Έτσι και τα εκατομμύρια βιβλία που κυκλοφορούν ανά τον κόσμο έχουν τη δική τους ξεχωριστή ευωδιά, σφραγίδα και προσωπικότητα. Κι όλα ανεξαιρέτως βάζουν το μικρό ή μεγάλο λιθαράκι τους στη σύγχρονη λογοτεχνία κι έχουν κάτι ιδιαίτερο να προσφέρουν στον αναγνώστη που τα επέλεξε, γιατί τα κριτήριά του συμβάδιζαν με τη γραφή του συγγραφέα.
Εγώ ξεκίνησα να γράφω από μια δυνατή εσωτερική παρόρμηση ακολουθώντας πιστά την έμπνευσή μου, δίχως να σκέφτομαι τι το διαφορετικό να προσθέσω στα βιβλία μου. Δεν θέλησα να περάσω κανένα ιδιαίτερο μήνυμα, ήθελα απλώς εγώ να εκφραστώ. Οι αναγνώστες της γενιάς μας έχουν αμέτρητα ερεθίσματα, είναι καλά διαβασμένοι κι άξιοι να βρουν μόνοι τους αυτό που θα τους κάνει το κλικ που λέμε κι είναι οι μόνοι αρμόδιοι για να πουν τι αποκόμισαν από όσα διάβασαν. Προτιμώ λοιπόν να ακούσω εκείνους και θέλω να πιστεύω πως τα αισθηματικά κοινωνικά βιβλία μου έχουν το δικό τους στίγμα κι οι ιστορίες τους θα ταξιδέψουν ευχάριστα τους ανθρώπους που θα τα διαβάσουν. Μην ξεχνάτε άλλωστε πως το αισθηματικό βιβλίο που προέρχεται από μυθοπλασία σκοπό έχει να ψυχαγωγήσει κι όχι να διδάξει. Το ότι ένα καλό βιβλίο πολλές φορές καταφέρνει να αφήνει ερωτηματικά που ίσως αφυπνίζουν συνειδήσεις και μας βοηθούν να πάρουμε δύσκολες κι ανατρεπτικές αποφάσεις γίνετε εντελώς τυχαία και για μένα δεν είναι αυτοσκοπός.
Ωστόσο, θέλω να ελπίζω πως μέσα στις πυκνογραμμένες σελίδες τους θα βρουν εκτός από κάποια κοινά στοιχεία που θα τους συγκινήσουν και θα τους συντροφέψουν σε μοναχικές ή ίσως δύσκολες ώρες κι άλλα στοιχεία που θα τους προβληματίσουν. Θα τους δώσουν την παρηγοριά, την ελπίδα και την πίστη πως λίγη υπομονή χρειάζεται κι η ζωή που ανατρέπει διαρκώς τις ισορροπίες όλων, μας φυλάει έστω κι αργά ευχάριστες εκπλήξεις.
Επιλέξετε ένα ή δύο χαρακτηριστικά αποσπάσματα από τα βιβλία, που να εκφράζουν αυτό που θέλετε να μεταδώσετε στους αναγνώστες, ώστε να μπορέσουν να καταλάβουν πιο εύκολα τον κόσμο των βιβλίων σας.
Αποσπάσματα από το βιβλίο «Όσα δεν μπορούσα να σου πω τη στιγμή που έπρεπε»:
Επίμονα βλέμματα, ερευνητικά, που εισχωρούσαν στην ψυχή τους, στην προσπάθειά τους να διαβάσουν ο ένας τη σκέψη τού άλλου και να διεισδύσει σε αυτή. Και λες κι είχαν δική τους μυστική γλώσσα συνομιλούσαν.
«Ποιος είσαι;» τον ρώταγαν συνεσταλμένα τα δικά της.
«Σε θέλω δική μου!» απαντούσαν αυθάδικα τα δικά του.
Μην αφεθείς ποτέ στα χέρια ενός άνδρα, αν δεν νοιώσεις πως μπορείς να του δώσεις και να πάρεις τα πάντα. Μόνο όταν δεις εκατομμύρια αστέρια να λάμπουν στον ουρανό όταν θα σε φιλάει κι ακούσεις χιλιάδες καμπανούλες να ηχούν χαρμόσυνα όταν σε αγγίζουν τα χέρια του, μόνο τότε θα ξέρεις, πως αυτός ο άνδρας είναι το πεπρωμένο σου.
Τότε η αγκαλιά τής σκιάς άνοιξε κι έβγαλε δύο μεγάλες ολόλευκες φτερούγες, που με ανέβασαν πολύ ψηλά στον ουρανό. Εκεί που δεν υπήρχε ούτε φόβος ούτε πόνος.
Τα χάλκινα μαλλιά της γέμισαν λευκές νιφάδες χιονιού. Σήκωσε το κεφάλι της ψηλά και βγάζοντας τη γλώσσα της έξω άρχισε χαρούμενη να γεύεται το χιόνι. Το φως που έπεσε στο πρόσωπό της μαζί με τις νιφάδες χιονιού, έκανε τις φακίδες της να μοιάζουν σαν πασπαλισμένες με αστερόσκονη. Άπλωσε τα χέρια της μπροστά και γελώντας πρόσχαρα έβλεπε τις παλάμες της να γεμίζουν με χιόνι. Άρχισε να χορεύει ρυθμικά κάτω από τις νιφάδες τού χιονιού που αιωρούνταν στον αέρα.
Χωρίς πόνο και θλίψη, δεν μπορείς να αισθανθείς τη χαρά και το μεγαλείο τής ζωής.
Μια τελευταία βραδιά… Μια τελευταία αγκαλιά...
Αποσπάσματα από το βιβλίο «Το τίμημα μιας ερωτικής βραδιάς»:
Όσο τα κορμιά μας καίγονται από πόθο… κάθε φορά που κοιταζόμαστε ή αγγιζόμαστε… το λάθος που τόνισες, δεν μπορεί κανείς και τίποτα να το σταματήσει!
Θα ήθελε να μπορούσε να τού εκμυστηρευτεί πως τον ήθελε... Να αφεθεί στα ερωτικά σκιρτήματα τής καρδιάς της και να γευτεί ξανά τα χείλη και την αγκαλιά του.
Τα τελευταία φιλιά σκέφτηκε, όταν θα χωρίσουμε απόψε, δεν θα τον ξαναδώ ποτέ!
Άραγε το ένστικτό σου δουλεύει όπως παλιά; Η καρδιά σου θα νιώσει την παρουσία μου;
Έκλαιγε για όλες εκείνες τις χαμένες αγκαλιές και τα όνειρά της, που θα έμεναν ανεκπλήρωτα...
Έχει δίκιο, τής ψιθύρισε μια προδότρα φωνή μέσα της. Τι αναζητάς; Τι ψάχνεις να βρεις πάνω του; Αρκεί να θυμηθείς τις στιγμές που σου έκανε έρωτα, για να διαπιστώσεις την τρυφερότητα και τις ευαισθησίες του.
Τι είναι η ευτυχία; αναρωτήθηκε. Πώς μπορεί να τη νιώσει κανείς; Αρκεί ένα βλέμμα γεμάτο αγάπη, ένα χάδι, μια τρυφερή αγκαλιά. Θυμήθηκε τις στιγμές μέσα στην καυτή αγκαλιά τού Αλέξανδρου. «Ξέχνα...» μάλωσε τον εαυτό της, «ξέχνα τον!»
Όταν έκλεισε τα μάτια του η θλίψη χάθηκε και γλύκανε το πρόσωπό του. Έμεινε να τον κοιτάει για ώρα μέχρι που σφάλισαν και τα δικά της και κρύφθηκε η πίκρα.
Σπουδαίοι άνθρωποι, αξιόλογοι όλοι τους και γεμάτοι ευαισθησίες. Που η ζωή τις ποδοπάτησε και κανένας τους ακόμα, δεν είχε μπορέσει να βρει τις ισορροπίες που θα τού χάριζαν την παντοτινή ευτυχία.
«Πες μου πως μ’ αγαπάς κι ας είναι ψέμα» τον παρακάλεσε.
«Σ’ αγαπώ, σ’ αγαπώ πολύ... κι είναι αλήθεια!» τραύλισε.
Πάψε, πάψε! είπε στην αντιδραστική σκέψη της. Δεν θέλω να ελπίζω. Δεν αντέχω… πονάω!»
Ένα σίγουρα μεγάλο ερώτημα για κάθε αναγνώστη που λατρεύει έναν συγγραφέα είναι πως θα είναι σαν απλός άνθρωπος, τι συνήθειες θα έχει. Τι τρώει, τι μουσική του αρέσει, που ταξίδεψε και πολλά άλλα πράγματα.
Θα προσπαθήσω να κάνω απλή αλλά αναγκαστικά και περίπλοκη ταυτόχρονα την ερώτηση.
Πείτε μας πού θα θέλατε να ταξιδέψετε για να απαγγείλετε κάποιο κείμενο σας και όταν θα το κάνατε αυτό, τι μουσική θα θέλατε να ακούγεται, τι ποτό να γεμίζει το ποτήρι μπροστά σας και ποια αγαπημένη νοστιμιά να σας περιμένει στο πιάτο σας;
Θα ξεκινήσω πρώτα από το ερώτημά σας για τον συγγραφέα, πώς θα είναι σαν απλός άνθρωπος και τι συνήθειες έχει.
Μα είμαι ένας απλός και συνηθισμένος άνθρωπος. Μια απλή γυναίκα της διπλανής πόρτας με τις ίδιες ανησυχίες, τα ίδια προβλήματα κι επιθυμίες που λίγο πολύ έχουμε όλοι μας. Δεν κάνω τίποτα διαφορετικό κι ούτε είμαι κάτι ξεχωριστό επειδή έγραψα δύο βιβλία που μόλις κυκλοφόρησαν, έχω κι άλλο ένα έτοιμο κι εξακολουθώ να γράφω. Ίσως σας ξαφνιάσω, αλλά πρέπει να σας εξομολογηθώ πως δεν με αντιπροσωπεύει εμένα αυτός ο τίτλος. Γιατί όσα μυθιστορήματα και να αξιωθώ να γράψω, δεν θα πω ποτέ πως είμαι συγγραφέας. Γράφω για μένα… γιατί δεν μπορώ να κάνω αλλιώς. Γιατί ακόμα κι αν δεν πιάσω στο χέρι το στυλό πλάθει ολοκληρωμένες ιστορίες η σκέψη μου και γι’ αυτό δεν το βλέπω σαν επάγγελμα. Επειδή είναι δημιουργία, χαρά, εκτόνωση, ευλογία!
Θα σας πως κάτι που διάβασα πολύ πρόσφατα και μίλησε κατευθείαν στην ψυχή μου. Δυο λέξεις απλές που με εκφράζουν απόλυτα κι ίσως σας βοηθήσουν να με καταλάβετε... Αναζητητής λέξεων!
Αυτό ακριβώς αισθάνομαι πως είμαι. Αναζητητής λέξεων που απολαμβάνω να τις συγκεντρώνω στο μυαλό μου να τις ενώνω ευλαβικά μία-μία με χρυσές άυλες, φανταστικές, άφθαρτες κλωστές. Και σχηματίζοντας προτάσεις να τους βάζω διαφορετικά συναισθήματα σε κάθε παράγραφο βγαλμένα από την ψυχή μου. Δημιουργώντας από το τίποτα συναρπαστικές ιστορίες δίνοντας τους ζωή στο χαρτί κάνοντας τες αισθηματικά, κοινωνικά βιβλία που ελπίζω κι εύχομαι να αντέξουν στο χρόνο!
Ας έρθουμε τώρα στο δεύτερο ερώτημά σας.
Θα μπορούσα πολύ εύκολα να σας ταξιδέψω με τα λόγια μου και να σας μεταφέρω σε μέρη μαγικά, ειδυλλιακά. Να σας φτιάξω το τέλειο σκηνικό με μια πασίγνωστη εξαίσια μουσική, με ένα επώνυμο ποτό σε κρυστάλλινο κολονάτο ποτήρι στο χέρι μου που η απολαυστική γεύση του να ευφραίνει τον ουρανίσκο και την καρδιά. Να δημιουργήσω εικόνες, φανταχτερές από ξεχωριστές λιχουδιές σε πολυτελή πιατέλες που θα με περιμένουν στο στολισμένο γιορτινά και φορτωμένο με όλα τα καλά τραπέζι μου.
Δεν θα το κάνω όμως… Γιατί αν το έκανα δεν θα ήμουν εγώ! Προτιμώ στην πρώτη μου επαφή με τον κόσμο να μιλήσω με κάθε ειλικρίνεια και να εξωτερικεύσω αυτό που με γεμίζει απόλυτα!
Τα τελευταία έξι χρόνια ζω στο εξοχικό μου στο μαγευτικό Κόρφο Κορινθίας. Είναι ένα γαλήνιο μικρό ψαροχώρι με ήσυχους, ευγενικούς κι απλούς ανθρώπους. Εδώ λοιπόν θα ήθελα να βρισκόμουν. Σε ένα απάνεμο σημείο μέσα στο κτήμα μου που δεν έχει τίποτα το κραυγαλέο. Θα καθόμουν πλάι στο μικρό πέτρινο εκκλησάκι του Αη Γιώργη που έχω φτιάξει για να γαληνεύει η ψυχή, έχοντας απέναντί μου τη θέα της γαλάζιας πεντακάθαρης θάλασσας και πίσω μου το καταπράσινο βουνό. Δίπλα μου να έχω καθισμένους κατάχαμα σε έναν στρογγυλό κύκλο φίλους, γνωστούς κι αγνώστους που τους αρέσει το διάβασμα. Μια μεγάλη φιλική παρέα που ενδιάμεσα σε ένα καφεδάκι ζεστό κι ένα μυρωδάτο κέικ θα απαντούσα στις ερωτήσεις τους και θα τους έλεγα όσα θα ήθελαν να μάθουν για τα βιβλία μου. Δίχως ιδιαίτερες απαγγελίες κειμένων και τυμπανοκρουσίες. Και φυσικά, δίχως ποτό κι αγαπημένους μεζέδες σε μια εποχή κρίσης, πανδημίας κορωναϊού, καραντίνας κι αναδουλειάς που ο περισσότερος κόσμος υποφέρει, στερείτε τα πιο βασικά κι απαραίτητα αγαθά και πολλοί άνθρωποι πεινούν!
Κάτι ευχάριστο, όμορφο και γλυκό που θα θέλατε να μοιραστείτε με τους αναγνώστες μας;
Ευχάριστο για μένα μπορεί να είναι μια ματιά στην ανθισμένη φύση που τώρα την άνοιξη ξαναγεννιέται και μοσχοβολάει ο τόπος γύρω μας. Επιπλέον μας περνάει κι ένα θετικό μήνυμα πως όλα αλλάζουν διαδοχικά και σύντομα την τωρινή αγωνία και οδύνη μας θα τη διαδεχτεί χαρά.
Γλυκό είναι μια φευγαλέα νοσταλγική σκέψη, για το παιδί μου που λείπει χρόνια στο εξωτερικό. Ένα απλό χάδι… Όχι με το χέρι, λόγω κορονοϊού, με μια ζεστή ματιά σε ένα συνάνθρωπο που υποφέρει κι έχει ανάγκη από λίγη τρυφερότητα.
Επίσης γλυκό και πολύ θεραπευτικό είναι η σχέση μου με όλα τα ζώα κι ιδιαίτερα με τη Φαίδρα μου. Μια ολόλευκη, τετράχρονη, ημίαιμη σκυλίτσα που ομορφαίνει τη ζωή και τις μέρες μου με τα παιχνίδια και τη νοημοσύνη της.
Μέσα σε αυτόν τον σκληρό, βίαιο και απάνθρωπο κόσμο και μέσα σε αυτή την απρόσωπη κοινωνία υπάρχει κάτι που σας κρατάει, που σας δίνει δύναμη; Ίσως το όνειρο να γράψετε κάτι καινούργιο, να ζωγραφίσετε στην άμμο του χρόνου, ένα καινούργιο όνειρο, ένα καινούργιο μύθο;
Πάντα στις δύσκολες στιγμές μου με κρατούσε όρθια η ακλόνητη πίστη μου στο Θεό! Δεν είμαι θρησκόληπτη, δεν πηγαίνω συχνά στις εκκλησίες, αλλά ο Θεός κατοικεί μόνιμα μέσα στην ψυχή μου κι αυτό με κρατάει. Από αυτό αντλώ την ελπίδα και βρίσκω τη δύναμη να παλεύω με τις αντιξοότητες της ζωής.
Όνειρα υπάρχουν πολλά, γιατί οι δυσκολίες της ζωής κι οι μικρές ή μεγάλες νίκες που έχω κερδίσει με έχουν κάνει πολύ αισιόδοξη. Πρώτο όνειρο αφορά το γενικό καλό. Να βρεθεί το φάρμακο για τον κορονοϊό και τις χρόνιες ασθένειες που μαστίζουν την εποχή μας. Να ξεπεράσει η χώρα μας όλα τα δεινά, να στεγαστούν μόνιμα οι άστεγοι και να μην υπάρχουν πεινασμένοι!
Αποφεύγω να ζωγραφίζω στην άμμο για να μην τα παρασύρει το κύμα και τα διαγράψει. Προτιμώ να γράφω στην ψυχή μου που τα διατηρεί αναλλοίωτα μέχρι να γίνουν πράξεις.
Το δικό μου προσωπικό όνειρο όπως και κάθε γονιού έχει σχέση με την κόρη μου που θέλω να είναι καλά κι ευτυχισμένη. Για μένα δεν ζητάω τίποτα, γιατί είμαι ολιγαρκής κι έχω βρει καταφύγιο και διέξοδο στο γράψιμο που με βοηθά να ξεφεύγω από τη δύσκολη πραγματικότητα. Ονειρεύομαι να βελτιώνω διαρκώς τη συγγραφή μου, να μαθαίνω από τα τυχόν λάθη μου και να εξελίσσομαι σαν άνθρωπος. Να εκδοθεί το τρίτο βιβλίο μου και να τελειώσω και τα άλλα τρία που αυτή τη στιγμή γράφω ταυτόχρονα.
Την τελευταία χρονική περίοδο όλος ο κόσμος έχει χτυπηθεί από ένα πρωτοφανές ξέσπασμα πανδημίας και ζούμε καταστάσεις που πραγματικά ούτε οι συγγραφείς της επιστημονικής φαντασίας δεν τις είχαν φανταστεί. Η καραντίνα του πληθυσμού σχεδόν σε όλο τον πλανήτη είναι κάτι το πρωτοφανές στην ανθρώπινη ιστορία.
Εσείς πώς ζείτε όλη αυτή την κατάσταση;
Εγώ έτυχε λόγω διαφόρων συγκυριών να βρίσκομαι ήδη απομονωμένη στην εξοχή και να παρακολουθώ από μακριά τα γεγονότα. Με θλίβει όμως το γεγονός της πανδημίας που έχει σκοτώσει χιλιάδες ανθρώπους παγκοσμίως κι ελπίζω να ξεπεραστεί το ταχύτερο, για να μη θρηνήσουμε άλλα θύματα κι αγαπημένους…
Σε αυτές τις δύσκολες στιγμές που περνάει η ανθρωπότητα πιστεύετε ότι η λογοτεχνία μπορεί να δώσει ελπίδα στους ανθρώπους και να εκφράσει τα προβλήματά τους;
Η ιστορία μας έχει διδάξει πως σε όλες τις δύσκολες στιγμές ο κόσμος αναζητούσε στο διάβασμα τρόπους διαφυγής και πιστεύω πως η λογοτεχνία έχει να δώσει πολλά περισσότερα από άλλου είδους διασκεδάσεις. Αρκεί να ταυτιστούμε λίγο με τους ήρωές μας, για να αλαφρύνουμε το βάρος που μας πνίγει και να πάρουμε δύναμη από τα λάθη, τις αδυναμίες και τις νίκες τους. Διαβάζοντας βιβλία γραμμένα μέσα από τη ζωή διευρύνουμε το νου κι υποσυνείδητα βρίσκουμε διεξόδους εκεί που νομίζαμε πως δεν υπάρχουν.
Σας ευχαριστούμε για τον χρόνο σας. Κάτι τελευταίο που θα θέλατε να πείτε στους αναγνώστες μας;
Εγώ σας ευχαριστώ για την πρόσκληση και τη συνέντευξη που μου έδωσε τη δυνατότητα να έρθω σε επαφή με το αναγνωστικό κοινό. Και να τους πω να μην χάνουν την ελπίδα και να περιμένουν καλύτερες μέρες. Είμαι σίγουρη πως από την κρίση αυτή που μας απόδειξε πόσο ευάλωτοι είμαστε θα βγούμε πιο δυνατοί, πιο ευαίσθητοι στον πόνο των άλλων και καλύτεροι άνθρωποι. Ως τότε να μην επιτρέψουμε να μας λυγίσει τίποτα και να βοηθάμε όποιον μπορούμε! Είναι ανθρώπινο να λυγίζουμε, να πέφτουμε ψυχολογικά πού και πού, αρκεί να μη χάνουμε το θάρρος μας και να σηκωνόμαστε αποφασισμένοι για μια νέα ελπιδοφόρα αρχή. Κι ας μην ξεχνάμε πως ό,τι δεν μας σκοτώνει μας κάνει πιο δυνατούς!
